ނިޔަތުގެ ޙަދީޘްގެ ފައިދާތައް

މުޙައްމަދު ޝާފިޢު ބިން ޢަބްދިލްޣަފޫރު

الحمد لله وكفي، وصلى الله وسلم على نبيه المصطفي، وعلى آله وأصحابه أهل البر والوفا ، أما بعد:

عن أميرِ المؤمنينَ أبي حفصٍ عمرَ بنِ الخطَّابِ رَضِي اللهُ عَنْهُ قالَ: سَمِعْتُ رسولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يقولُ: « إِنَّمَا الأَعْمَالُ بالنِّيَّاتِ وإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ ما نَوَى، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى اللهِ وَرَسُولِهِ فَهِجْرَتُهُ إِلى اللهِ وَرَسُولِهِ، وَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ لِدُنْيَا يُصِيبُهَا أَو امْرَأَةٍ يَنْكِحُهَا فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ». رواه إماما المحدثين : أبو عبد الله محمد بن إسماعيل بن إبراهيم بن المغيرة بن بَرْدِزْبَه البخاري، وأبو الحسين مسلم بن الحجاج بن مسلم القشيري النيسابوري في صحيحيهما اللذين هما أصح الكتب المصنفة [صحيح البخاري (1) وفي مواضع أخرى ، ومسلم (1907) (155).]
ޙަދީޘްގެ މާނަ: މުއުމިނުންގެ އަމީރު އަބޫ ޙަފްޞް ޢުމަރު ބުނުލް ޚައްޠާބު ރަޟިޔަ ﷲ އަންހުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލު ﷲ ސައްލަ ﷲ އަލައިހި ވަސައްލަމަ ހަދީސްކުރައްވަނިކޮށް ތިމަންކަލޭގެފާނު އަޑުއެހީމެވެ. ((ޢަމަލުތައް ނިޔަތުގެ މައްޗަށް މެނުވީ ނުވެއެވެ. އަދި ކޮންމެ އިންސާނަކަށްވެސް ވަނީ އެމީހަކު ނިޔަތްގަތް ކަމެކެވެ. ފަހެ ﷲ އާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލާ (ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ) އަށްޓަކައި ހިޖުރަކޮށްފިމީހާގެ ހިޖުރަ ވާހުށީ، ﷲ އާއި އެކަލާނގެ ރަސޫލާ (ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ)ގެ އަރިހަށެވެ. އަދި ދުނިޔެއަށްޓަކައި، އެލިބުމަށްއެދިގެން، ނުވަތަ އަންހެނަކާއި ކައިވެނި ކުރުމަށްޓަކައި ހިޖުރަކޮށްފިމީހާގެ ހިޖުރަވާހުށީ އެމީހަކު އެކަމަކަށްޓަކައި އެހިޖުރަކުރި ކަމަކަށެވެ.”

މި ޙަދީޘަކީ އިސްލާމްދީނުގެ އަސާސްތަކުގެ ތެރެއިން ވަރަށް މުހިއްމު އަސާސެއް ބަޔާންވެގެންވާ ޙަދީޘެކެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައަށް ދެއްވިގެންވީ “ޖަވާމިޢުލް ކަލިމަ”ގެ ތެރެއިން ވާ ޙަދީޘެކެވެ. ޙުކުމްތަކުގެ ބާބުތަކުގެ ތެރެއިން ކޮންމެ ބާބަކަށްވެސް މި ޙަދީޘު ވަދެއެވެ. ގިނަގުނަ ފައިދާތަކެއް ހިމެނޭ ޙަދީޘެކެވެ.

ފައިދާތައް

1- މި ޙަދީޘަކީ އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލުތަކުގެ ތެރެއިން މަތިވެރި އަޞްލެއް ބަޔާންވެގެންވާ ޙަދީޘެކެވެ. އަދި ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައަށް ދެއްވިގެންވީ ޖަވާމިޢުލް ކަލިމައިގެ ހެއްކަކަށް ފުދޭ ހަދީޘެކެވެ. އަޙްކާމުގެ ބާބުތަކުގެތެރެއިން ކޮންމެ ބާބަކަށް ވަންނަ ޙަދީޘެކެވެ. ގުނާ ޢަދަދުނުކުރެވޭހާ ގިނަގުނަ ފައިދާތައް އެކުލެވިފައިވާ ޙަދީޘެކެވެ.

2- ޤަޞްދަކާ ނުލާ ކުރެވޭ ޢަމަލުތަކަކީ އޭގެ މައްޗަށް ޙުކުމެއް ކުރުން އަދި ޖަޒާއެއް ލިބުން ބިނާވެފައިވާ ޢަމަލުތަކެއް ނޫނެވެ. ޒިންމާވާންޖެހޭ އެއްޗެއް ހަލާކުވުމުން މެނުވީއެވެ.

3- ހުރިހާ އަޅުކަމެއްގައިވެސް ނިޔަތަކީ ޝަރުޠެކެވެ. ނަމާދާއި ޒަކާތާއި ރޯދަ އަދި ޙައްޖުގައިވެސް މެއެވެ. އަދި އެއްއަޞްލެއްގެ އަޅުކަމެއްކުރާއިރު އޭގެ ތަފާތުވައްތަރުތައް ފަރަޤުކުރަނީވެސް ނިޔަތުންނެވެ. މިސާލަކަށް މެންދުރުނަމާދާއި މެންދުރު ނަމާދުގެ ރަވާތިބު ސުންނަތް ފަރަޤު ކުރަނީވެސް ނިޔަތުންނެވެ. އަދި ހަމަ އެހެންމެ ސުންނަތް ރޯދައާއި ޤަޟާ ރޯދަ ވެސް ފަރަޤުކުރަނީ ނިޔަތުންނެވެ. ގަނެވިއްކުމާއި، ހިބަކުރުމާއި، އަޅުންމިނިވަންކުރުންފަދަ ޢަޤްދުތަކުގައިވެސް ނިޔަތަކީ ޝަރުޠެކެވެ.

4- ކައިފިއްޔަތުގައި އެއްގޮތް ޢަމަލުތައް ނިޔަތުން މެނުވީ ފަރަޤު ނުކުރެވޭނެއެވެ.

5- ޞާލިޙު ނިޔަތެއްގެ މައްޗަށް އަދި ފާސިދު ނިޔަތެއްގެ މައްޗަށްވެސް ޢަމަލު ބިނާވެދާނެއެވެ. އޭގެ ޖަޒާވެސް ވަނީ އެބީދައިންނެވެ. ނިޔަތް ފަސާދަވެއްޖެނަމަ ޢަމަލުވެސް ފަސާދަވީއެވެ. މިސާލަކަށް ﷲ ނޫން ފަރާތަކަށް ޢަމަލެއްކުރުމެވެ. ހަމައެކަނި ނިޔަތް އިޞްލާޙްކުރުމަކުން އަދި ނުފުދޭނެއެވެ. އެ ޢަމަލީ ޝަރީޢަތުގައި އައިސްފައިވާ ކަންތައްތަކާ އެއްގޮތަށް ކުރާ ޢަމަލަކަށްވެސް ވާންޖެހޭނެއެވެ.

6- އެއްވެސް މުކައްލަފަކަށް އޭނާ ނިޔަތްގަތް ކަމެއް މެނުވީ ޙާޞިލްނުވާހުއްޓެވެ.

7- ﷲ އަށް ޢަމަލުތައް ޚާލިޞްކުރުމަކީ ވާޖިބެކެވެ.

8- ﷲ ނޫން ފަރާތްތައް އެދިގެން އެއްވެސް ޢަމަލެއްކުރުމަކީ ޙަރާމްކަމެކެވެ.

9- ޝިރުކުގެ ބިންތަކުން އިސްލާމްކަމުގެ ބިންތަކަށް ހިޖުރަކުރުމީ އިސްލާމްދީނުގައި މަޝްރޫޢު ކަމެކެވެ.

10- ހިޖުރަ ކުރުމުގައިވެސް އިޚްލާޞްތެރިވުމަކީ ވާޖިބެކެވެ. އެކަން ކުރަންވާނީ އެކަލޭގެފާނުގެ ޙަޔާތުގައި ނަމަ ﷲ އަށް އަދި އެކަލޭގެފާނަށް ޓަކައެވެ. (އެކަލޭގެފާނަށް ނަޞްރުދިނުމަށްޓަކައެވެ.) އަދި އެކަލޭގެފާނު އަވަހާރަވުމަށްފަހު ނަމަ އެކަލޭގެފާނުގެ ދީނާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ސުންނަތަށްޓަކައެވެ.

11- މީހަކު ޢަމަލެއްގައި އިޚްލާޞްތެރިވެއްޖެނަމަ، އޭނާއަށް އެކަމުގެ ޖަޒާ ލިބޭނެއެވެ. އެކަމަކު އެއީ އެ ޢަމަލު ޞާލިޙް ޢަމަލަކަށްވުމާއި އަދި ޢަމަލުކުރުމުގައި ހިފަހައްޓަންޖެހޭ ޝަރުޠުތަކަށް ރައްކާތެރިވެއްޖެނަމައެވެ.

12- ހަމައެކަނި ދުނިޔެ އެދިގެން މީހަކު ހެޔޮ ޢަމަލެއް ކުރުމަކީ އެކަމުން އެމީހަކަށް ޖަޒާ ލިބޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ.13- އިޚްލާޞްތެރިކަން ނެތުމަކީ ޢަމަލު ބާޠިލުވާކަމެކެވެ.
14- ދުނިޔެއާއި ދުނިޔޭގެ ޝަހުވަތްތެރިކަމާމެދު ރައްކާތެރިވާން އެބަޖެހެއެވެ. ދުނިޔެއަށްޓަކައި ހިޖުރަކުރި މީހާއާ ﷲ އަށްޓަކައި ހިޖުރަކުރި މީހާ ހަމަހަމައެއް ނުވާނެއެވެ.
15- ނިޔަތުގެ ދެ ބޭނުމެއް ޢިލްމުވެރިން ފާހަގަކުރައްވައެވެ. އެއްބޭނުމަކީ އާދަކޮށް ކުރާ ކަންތައްތަކާއި އަޅުކަންތައްތައް ވަކިކުރުމެވެ. އޭގެ މިސާލަކީ ޢާއްމު ދިރިއުޅުމުގައި މީހަކު ފެންވަރާ ފެންވެރުމާއި ޖުނުބުވެރިކަމުން ނުވަތަ ޙައިޟުވެރިކަމުން ނުވަތަ ނިފާސްވެރިކަމުން އަރައިގަތުމަށް މީހަކު ފެންވަރާ ފެންވެރުމެވެ. (ހިނައިގަތުމެވެ) މި ދެކަމުގެ ތަފާތަކީ ނިޔަތެވެ. ދެކަމުގެ ކައިފިއްޔަތު އެއްގޮތް ނަމަވެސް ނިޔަތުން އެދެކަންތައް ފަރަޤުކޮށްދެއެވެ. މީގެ އަނެއް މިސާލަކީ މީހަކު ފަރުވާއަކަށްޓަކައި ޑޮކްޓަރު ބުނެގެން ނުވަތަ ހަށިގަނޑުގެ ބަރުދަން ލުއިކުރުމުގެ ގޮތުން ނުކާ ހުންނަ ހުރުމާއި ރޯދަހިފުމެވެ. މިދެ ކަމުގައި އެއްގޮތްކަން ހުއްޓަސް ރޯދައަށް ހުންނަމީހާ ރޯދަހިފަނީ ރޯދަހިފުމަށް ނިޔަތްގަނެގެންނެވެ.
ނިޔަތުގެ އަނެއް ބޭނުމަކީ ޢަމަލުގެ މަޤްޞަދު ދެނެގަތުމެވެ. އެއީ ހަމައެކަނި ﷲ ތަޢާލާގެ ވަޖުހުފުޅު އަދައިގެން އެއިލާހުގެ ރުހިވޮޑިގަތުން އެދިގެން އެހެން އެއްވެސް ފަރާތެއް ޤަޞްދުކުރުމެއް ނެތި ޢަމަލު އަދާކުރުމެވެ.
16- ނިޔަތުގެ މާނައަކީ ޤަޞްދުކުރުމެވެ. ކަމެއް ކުރުމަށް ޤަޞްދުކުރީމާ އެ ނިޔަތް ގަނެވުނީއެވެ.
17- ނިޔަތުގެ ޙުކުމަކީ އެއީ އަޅުކަންތަކުގެ ޝަރުޠެކެވެ.
18- ބައެއް ކަންތައްތައް ކުރާއިރު ނިޔަތް ނުގަތް ކަމުގައިވިޔަސް އޭގެން ޙާޞިލްކުރަން ބޭނުންވާ ކަމެއް ފުދެއެވެ. މިސާލަކަށް ނަޖިސް ފިލުވާލާއިރު ނިޔަތް ނުގަތަސް ނަޖިސް ފިލައެވެ. އަދި ނިޔަތް ނުގަތް ކަމުގައިވިޔަސް ނަޖިސް ފިލުވާލިކަމުގައި ބެލެވޭނެއެވެ.
19- ޞައްޙަ ސަރީޙަ ލަފުޒަކުން ވަރިކުރާނަމަ ނިޔަތް ނުގަތަސް އެ ވަރި ވަރިއަކަށް ވާނެއެވެ. މިސާލަކަށް ތިބާ ތިހުރީ ވަރިކޮށްފައޭ، މިފަދަ ޞަރީޙަ ލަފުޒެއް ބުނެފިނަމަ ނިޔަތަށް ބަލާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ނުސީދާ ބަހަކުން ވަރިކޮށްފިނަމަ ނިޔަތަށް ބެލެވޭނެއެވެ. މިސާލަކަށް ގެއަށް ދާށޭ! ތިބާގެ އަހުލުވެރިންގެ ކައިރިއަށް ދާށޭ ފަދަ ބަހެއް ބުނުމެވެ.
20- ނިޔަތުގެ ވަޤުތަކީ ޢަމަލު ކުރުމުގެ ކުރިއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ސުންނަތް ރޯދައަށް ޢަމަލުގެ ތެރޭގައި، ހެނދުނު ވުމުން ނުވަތަ މެންދުރުވުމުން ވެސް ނިޔަތް ގަނެވިދާނެއެވެ. މިއީ އިސްތިސްނާ ހާލަތެކެވެ.
21- ޢަމަލެއް ކުރަމުން ދަނިކޮށް، އެ ޢަމަލެއް ހުއްޓާލުމަށް ނުވަތަ އެ ޢަމަލަކުން ނުކުތުމަށް ނިޔަތް ގަނެފިނަމަ އެ ޢަމަލެއް ބާޠިލުވާނެއެވެ. އީމާންކަން ކަނޑައިލުމަށް ނިޔަތް ގަނެފިނަމަ މުރުތައްދުވާނެއެވެ. ނަމާދު ކުރަމުން ދަނިކޮށް ނަމާދުކުރުން ހުއްޓާލުމަށް ނިޔަތް ގަނެފިނަމަ ނަމާދު ބާޠިލުވާނެއެވެ.
22- ނިޔަތުގެ މަޙައްލަކީ ހިތެވެ.
23- ހިތުން ނިޔަތް ނުގަނެ ކިތަންމެ ވަރަކަށް ދުލުން ނިޔަތް ކީ ކަމުގައިވިޔަސް ނިޔަތް ގަތްކަމުގައި ނުބެލެވޭނެއެވެ. މިސާލަކަށް ޢަޞުރުނަމާދު ކުރުމަށް ނިޔަތް ދުލުން ކިޔާފައި، ހިތުން ނިޔަތް ނުގަންނަނަމަ އެނަމާދު ޞައްޙައެއް ނުވާނެއެވެ.
24- ހިތުގައިވާ ނިޔަތާ ދުލުން ކިޔާ ނިޔަތާ ޚިލާފުވެއްޖެނަމަ ބެލެވޭނީ ހިތުގައި އޮތް ނިޔަތަށެވެ. މިސާލަކަށް މީހަކު މެންދުރުނަމާދު ކުރުމަށް ހުއްޓި މެންދުރު ނަމާދު ކުރުމަށް ހިތުން ނިޔަތް ގަނެފައި އަސުރުނަމާދަށް ދުލުން ނިޔަތް ގަތްކަމުގައިވާނަމަ ބެލެވޭނީ މެންދުރުނަމާދު ކަމުގައެވެ. އެއީ ހިތުން ނިޔަތްގަތީ މެންދުރު ނަމާދަށް ކަމުގައިވާތީއެވެ.
25- ހިތުގައި ނިޔަތް އޮތުމުން ފުދޭނެއެވެ. ދުލުން ނިޔަތް ކިޔުމަކީ ޝަރުޠެއް ނޫނެވެ. އެއީ ބިދުޢައެއް ކަމަށް ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.
=ނިމުނީ=

********************************
1- قواعد وفوائد من الأربعين النووية (ناظم سلطان)
2- الفوائد المستنبطة من الأربعين النووية من أمالي فضيلة الشيخ عبد الرحمن بن ناصر البراك حفظه الله على تلميذه عبد المحسن بن عبدالعزيز العسكر – دار التوحيد للنشر – الرياض